DANS Jaarverslag 2019

DANS (Data Archiving and Networked Services) is het Nederlands instituut voor permanente toegang tot digitale onderzoeksgegevens. DANS stimuleert onderzoekers om hun digitale onderzoeksgegevens duurzaam vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar te maken. Dit doet DANS door deskundig advies en gecertificeerde diensten aan te bieden.

In de strategienota Samen data delen 2015-2020 formuleert DANS drie strategische prioriteiten. Dit jaarverslag behandelt deze drie prioriteiten en bijbehorende resultaten voor 2019. 

1.     DANS wil een toonaangevend instituut zijn op het gebied van datavoorziening in Europa. Door deelname aan (inter-)nationale research- en data-infrastructuren versterkt DANS zijn data- en dienstenaanbod.

DANS werkt aan de verwezenlijking van de eerste doelstelling in een veelheid van data- en infrastructuurprojecten, meestal in samenwerking met binnen- en/of buitenlandse partijen. 

Onder leiding van DANS startte in 2019 FAIRsFAIR, een Horizon2020-project met 22 Europese partners, waarin gewerkt wordt aan praktische oplossingen voor het toepassen van de FAIR-principes (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable) tijdens de levenscyclus van onderzoeksgegevens: ontstaan, analyse, betrouwbare preservering en hergebruik. Ook ging het Europese ESFRI project Social Sciences and Humanities Open Cloud (SSHOC) van start, waaraan DANS deelneemt. 

Verder werkte DANS vanuit diverse Europese projecten aan de voorbereiding van één Europese open research data-infrastructuur. Een prioriteit was en blijft het toekennen van vaste identifiers aan digitale objecten (datasets, personen, onderzoeksinstellingen, projecten, etc.) zodat deze objecten online vindbaar blijven. Een andere rode draad is training en trainingsbeleid, opdat onderzoekers de vaardigheden ontwikkelen om deze internationale data-infrastructuur effectief te gebruiken.

Binnen de landelijke consortia CLARIAH en ODISSEI werkte DANS mee aan een nationale data-infrastructuur voor respectievelijk de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen. Samen met het Netherlands eScience Centrum lanceerde DANS de FAIR Software Route, een online stap-voor-stap handleiding voor ontwikkelaars, onderzoekers en datastewards om onderzoekssoftware FAIR te maken en te houden.

2.     DANS biedt een dienstenpakket aan dat goed is afgestemd op de vraag. DANS haalt drempels voor toegang tot digitale onderzoeksgegevens weg en helpt onderzoekers toegang te krijgen tot gegevens waar ze lastig zelf bij kunnen komen. 

DANS heeft drie kerndiensten: EASY, NARCIS en DataverseNL. Daarnaast biedt DANS Training en Consultancy. In 2019 groeiden de DANS-diensten EASY, DataverseNL en NARCIS sneller dan ooit tevoren. Samengevat kan worden gesteld dat het aantal gearchiveerde en beschikbare onderzoeksdatasets toenam van 45.000 tot 120.000 in EASY. Via DataverseNL worden ruim 1.300 datasets gedeeld. Via NARCIS bood DANS eind 2019 toegang tot 260.000 datasets van 18 Nederlandse en 2 internationale repositories en tot meer dan 2 miljoen digitale publicaties, waarvan meer dan 750.000 open toegankelijk, van 37 Nederlandse onderzoeksinstellingen. Enkele feiten per kerndienst op een rij: 

DataverseNL 

DataverseNL is een datarepository voor universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen voor het publiceren van data volgens de FAIR-principes. Het technisch beheer van DataverseNL is in handen van DANS, het beheer van de data is de verantwoordelijkheid van de deelnemende instellingen. In 2019 namen 10 universiteiten en 3 onderzoeksinstellingen deel aan DataverseNL.

EASY  

EASY is een online archiveringssysteem voor het deponeren en hergebruiken van onderzoeksdata. Naast de collecties van de voorgangers worden vele nieuwe datasets en collecties in EASY ondergebracht. EASY bevat datasets uit onder andere de geesteswetenschappen, gezondheidswetenschappen, maatschappij- en gedragswetenschappen, oral history en ruimtelijke wetenschappen. Naast individuele deponeringen via de user interface kunnen ook repositories van instituten op EASY worden aangesloten. In 2019 is de ‘machine-to-machine’ interface tussen het Questasy systeem van CentERdata en EASY gerealiseerd. Data uit onderzoek kunnen via EASY worden gedeeld met anderen. Hiermee zorgen we samen voor duurzame toegang tot en hergebruik van onderzoeksdata. In oktober 2019 werd de 100.00ste dataset in EASY gedeponeerd.

NARCIS

Ook in 2019 was de groei van het aantal publicaties dat vindbaar is via NARCIS groot, waarbij ook het aantal open access publicaties flink steeg. Ook het aantal onderzoeksdatasets toegankelijk via NARCIS is gegroeid. Er werden nieuwe repositories door NARCIS geharvest. Er zijn twee nieuwe repositories met wetenschappelijke publicaties toegevoegd, die van Breda University of Applied Sciences en Nederlandse Lucht- en Ruimtevaart Centrum (NLR). Op gebied van onderzoeksdata zijn dat de repositories van SURF data, Cancer Data, Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), de Data Repository van de Universiteit Utrecht, en van de Universiteit van Amsterdam/Hogeschool van Amsterdam. Nieuw in NARCIS is het tonen van metadata van software. DANS werkt samen met het Netherlands eScience Center om software meer FAIR te maken. Het resultaat is dat de metadata van software die is opgeslagen in de E-Science Software repository door NARCIS wordt geharvest en gepresenteerd. 

Training & Consultancy

De door DANS opgebouwde kennis binnen nationale en Europese projecten wordt doorgegeven in trainingen aan dataprofessionals  en onderzoekers uit instellingen voor onderzoek en hoger onderwijs, onderzoeksfinanciers, en andere archieven. Onze training is bedoeld om andere partijen te helpen om samen met DANS de permanente toegang tot digitale onderzoeksgegevens te verbeteren. Een aanhoudend succes is ‘Essentials 4 Data Support’, een inleidende cursus voor degenen die onderzoekers (willen) ondersteunen bij het opslaan, beheren, archiveren en delen van hun onderzoeksgegevens. Deze cursus biedt DANS aan samen met RDNL-coalitiepartners, 4TU.ResearchData en SURFsara. In 2019 is deze cursus drie keer gegeven en is alle online-content geactualiseerd. Daarnaast heeft DANS in binnen- en buitenland workshops gegeven over FAIR en Open datamanagement, certificering van repositories en persistent identifiers. Dit gebeurt zowel binnen projecten als op uitnodiging (overzicht van de belangrijkste trainingen). DANS wordt steeds meer gevraagd voor Europese projecten, voor taken omtrent training en competenties met betrekking tot researchdatamanagement, Open en FAIR data. In de zogeheten ‘European Open Science Cloud’ worden training materialen, diensten en services uit heel Europa samengebracht.  

3.     DANS is in de kern een dienstverlenend instituut. De eisen van onderzoekers ten aanzien van datadiensten zijn voortdurend in beweging. Om de kwaliteit van de dienstverlening op peil te houden, richt het onderzoek bij DANS zich op de ondersteuning en innovatie van de diensten. […] In de komende jaren zullen de kerndiensten van DANS worden vernieuwd en optimaal op elkaar worden afgestemd, waarbij overlap in functies zoveel mogelijk zal worden voorkomen.

Ook in 2019 werkte DANS aan de vernieuwing van zijn eigen technische infrastructuur, noodzakelijk voor het up-to-date blijven van de dienstverlening. 

In het kader van het FREYA-project is NARCIS door middel van Persistent Identifiers (PIDs) verrijkt en worden gegevens gekoppeld. Via ORCID.org kunnen andere PIDs (auteursidentifiers) worden verbonden en vergeleken met PIDs binnen NARCIS. Zo kunnen extra relaties gelegd worden tussen de publicaties die al aanwezig zijn in NARCIS en de onderzoekers. Een ander voorbeeld is dat de PIDs van publicaties (DOIs) kunnen worden gebruikt om een relatie van de publicaties te leggen met Altmetric. In Altmetric wordt gekeken welke citaties de publicaties hebben op sociale media, zoals Nieuws, Blogs, Twitter. Die citaties worden in NARCIS getoond. Ook is op basis van DOIs een integratie met Unpaywall, zodat, indien een record geen Open Access is, de  gebruikers van NARCIS kunnen nagaan of er ergens anders wel een OA kopie aanwezig is. Ook ondersteunt NARCIS organisatie-ID’s als ROR, ISNI en GRID.

Het deponeren van data werd gemakkelijker en beter. Het EASY archief ondersteunt nu verschillende soorten persoonsidentifiers (ORCID, ISNI en DAI), die de dataset blijvend verbinden met de maker(s). Daarnaast kan men bij het deponeren kiezen uit meer licenties, waaronder alle Creative Commons licenties. Ook de bescherming van de privacy greeg de nodige aandacht. Door de implementatie van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) worden de diensten ook op dit vlak steeds verder verbeterd.

DANS communicatie- & outreach-activiteiten

In 2019 heeft DANS weer een aantal bijeenkomsten (mede) georganiseerd met het doel om kennis uit te wisselen op het gebied van het deponeren en hergebruiken van digitale onderzoeksinformatie. Op de website van DANS staat een overzicht van de bijeenkomsten. 

DANS is een van de stakeholders van het blad E-data & Research. Van dit blad zijn drie edities verschenen, per post verspreid onder 6.000 lezers en digitaal naar ruim 5.000 abonnees. Kijk voor de verschenen edities op de website van het blad. Wilt u ook E-data ontvangen? Meld u dan aan.

De digitale nieuwsbrief DataLink is in 2019 zes keer verspreid onder ruim 5.400 abonnees. De verschenen edities zijn online in te zien. Wilt u ook DataLink ontvangen? Meld u dan aan.

DANS is in 2019 op verschillende manieren in het nieuws gekomen. Een compleet overzicht van alle nieuwsberichten staat op de website van DANS. 

DANS geeft (vaak samen met partners) regelmatig publicaties uit. Meer informatie staat op NARCIS en op de onderzoeksportal van de KNAW: PURE.