BLOG Trainingsmateriaal delen: hoe en waarom?

Wij nodigen je uit om onze trainingsmaterialen over ‘Hard-to-Share Data in the Social Sciences and Humanities’ te hergebruiken!

Door Deborah Thorpe en Michelle van den Berk

Het ontwikkelen, organiseren en evalueren van trainingen kost tijd en vraagt om specifieke kennis en vaardigheden. Het lijkt dan ook logisch om bestaande materialen – zoals lesplannen en presentatieslides – te hergebruiken, aan te passen en uit te breiden in plaats van steeds opnieuw het wiel uit te vinden. 

Toch krijgt het delen van trainingsmateriaal binnen de open science community vaak minder aandacht dan het delen van onderzoeksdata. Trainers maken daardoor vaak opnieuw materiaal, terwijl ze juist kunnen profiteren van de inspanningen en ervaringen van anderen.

Begin 2025 zijn wij gestart met een project waarin we vier workshops hebben ontwikkeld over verschillende aspecten van het delen van gevoelige of ‘moeilijk te delen’ data binnen de sociale en geesteswetenschappen. De onderwerpen variëren van een inleiding tot ‘hard to share data’ tot het delen van veldnotities in verschillende disciplines en de CARE-principes (Collective benefit, Authority to control, Responsibility, Ethics). In deze workshops hebben we casestudies van onderzoekers opgenomen die laten zien hoe zij omgaan met ethische, commerciële of praktische belemmeringen rond datadeling.

Het projectteam heeft bewust gekozen om trainingsmateriaal te ontwikkelen dat niet alleen inhoudelijk doordacht en prettig bruikbaar was, maar ook eenvoudig te hergebruiken. In de beginfase van ons project, tijdens het opstellen van het DMP, hebben we nagedacht over welke soorten materialen we konden opnemen om data effectiever te kunnen delen. We wilden herbruikbare trainingsmaterialen selecteren die we voor de lange termijn konden bewaren en delen via Zenodo — en dan niet alleen presentaties, maar vooral ook sessieplannen en instructies voor groepsactiviteiten.

Trainingsworkshops in Den Haag, Leiden en Utrecht.

Het project begon in maart met een kick-off workshop bij DANS over ‘Hard to Share Data in the social sciences and humanities and using SANE’. Tijdens deze interactieve sessie hebben we het concept van ‘hard to share data’ in deze vakgebieden verkend en verschillende casestudies besproken. Ook kregen de deelnemers een demonstratie en een praktische hands-on sessie van de Secure ANalysis Environment (SANE).

Deelnemers aan de workshop luisteren aandachtig naar de presentatie van casestudies in onze eerste  workshop: ‘Hard to Share Data in the Social Sciences and Humanities and using SANE’.

Begin mei waren we voor de tweede workshop in deze serie te gast bij het Institute of Social Studies in Den Haag. Het thema van deze training was ‘The Ethics of Sharing Fieldwork Data and the CARE Principles’. Deze CARE-principes bieden een leidraad voor het omgaan met data die in inheemse gemeenschappen over de hele wereld worden verzameld. Tijdens de training kregen de deelnemers inzicht in CARE en de manier waarop ethische processen en/of richtlijnen aan Nederlandse universiteiten de implementatie van CARE ondersteunen. Een bijzonder moment van deze workshop was de ‘researcher storytelling session’, geleid door Beatrice Hati, een promovenda aan het ISS. 

Een deel van het ‘Beyond Personal Data’ team viert de afronding van de ‘The Ethics of Sharing Fieldwork Data and the CARE Principles’ workshop, op 8 mei  in Den Haag.

Voor de derde workshop, later in mei, organiseerden we aan de Universiteit Leiden een sessie over ‘Sharing Field Notes’. Waarom worden veldnotities vaak niet gedeeld? Wat zijn de risico’s en voordelen? En hoe doe je het goed? Samen met sprekers – waaronder Anna Roodhof van Wageningen University – gingen we hier dieper op in. Zoals in eerdere workshops, stonden ook hier casestudies en uitwisseling van best practices centraal. Lees ook Anna’s blog over deze workshop: https://ruralsociologywageningen.nl/2025/05/27/blog-workshop-sharing-field-notes/

Pascal Flohr presenteert een casestudie in de workshop ‘Sharing Field Notes’.

Tot slot zijn de lessen en materialen uit deze drie workshops samengevoegd tot een meer gevorderde workshop over ‘Hard to Share Data’, speciaal gericht op dataprofessionals, die in juni werd gegeven tijdens de DCC Spring Training Days-serie in Utrecht.

Trainingsmateriaal via Zenodo

Voor alle workshops zijn Het projectteam heeft gedetailleerde sessieplannen voor elke workshop ontwikkeld, inclusief presentatieslides in presentaties en plannen voor de groepsoefeningen. In totaal hebben maar liefst 95 onderzoekers en dataprofessionals deelgenomen aan onze workshops. Toch was het helaas niet voor iedereen, die geïnteresseerd was in de onderwerpen, mogelijk om fysiek aanwezig te zijn bij deze eenmalige sessies.

We hebben als team veel moeite gestoken in het samenstellen van deze innovatieve trainingsmaterialen, en vinden het belangrijk deze breder beschikbaar te stellen, zodat ze hergebruikt kunnen worden door andere trainers. We hebben hieronder de links naar de materialen in Zenodo geplaatst, met een expliciete uitnodiging om de trainingsmaterialen te hergebruiken met een CC-BY-licentie. 

Introductieworkshop ‘Hard to Share Data in the Social Sciences and Humanities and using the Secure Analysis Environment’:
Thorpe, D. E., van den Berk, M., Flohr, P., van der Meer, L., Hesam, A., Campbell, R., & Oberheim, F. (2025, May 6). Workshop on Hard to Share Data in the Social Sciences and Humanities and using the Secure ANalysis Environment (SANE). Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.15302953 

Workshop ‘The Ethics of Sharing Fieldwork Data and the CARE Principles’:
Lushaj, B., Gelens, T., Magraw, J.-Y., Mos, A., Baloum, R.-C., & Hati Gitundu, . (Beatrice) B. (2025, June 10). Workshop on The Ethics of Sharing Fieldwork Data and the CARE Principles. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.15629394 

Workshop ‘Sharing Field Notes’:
Flohr, P., van den Berk, M., Roodhof, A., Verheijen, J., Bruil, M., & Thorpe, D. E. (2025, July 1). Workshop – Sharing Field Notes. Sharing Field Notes workshop, Leiden University. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.15600311   

Samenvattende workshop ‘Hard to Share Data’ (DCC Spring Training Days-serie):
https://doi.org/10.5281/zenodo.15738645

Projectfinanciering

Het project ‘Beyond personal data: a new initiative to support early-career researchers with hard-to-share data’ is mogelijk gemaakt door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), via de Thematic Digital Competence Centre Social Sciences & Humanities (TDCC-SSH). Het projectteam is NWO dankbaar voor deze ondersteuning, die het mogelijk heeft gemaakt om de  trainingsmaterialen te ontwikkelen. Meer informatie over het project staat op deze webpagina van DANS.