Innovaties in Archeologische Data: Belangrijke Ontwikkelingen bij het DANS Data Station

Een Overzicht van Behaalde Resultaten, Heden en Toekomstige Ontwikkelingen

DANS heeft grote stappen gezet in het verder verbeteren van het Data Station Archaeology. Sinds de lancering hebben we ons Data Station aanzienlijk uitgebreid met nieuwe functionaliteiten die de bruikbaarheid en vindbaarheid van archeologische data vergroten. Dit omvat onder andere zoeken op de kaart, full-text indexing, 3D-data en geautomatiseerd archiveren via vernieuwde protocollen. Hierbij sluiten wij actief aan bij de wensen van de community – van onderzoekers tot erfgoedprofessionals – en werken wij aan duurzame oplossingen voor de toekomst.

Het Belang van het Data Station Archaeology voor de Community

Met het Data Station Archaeology nemen wij een belangrijke positie in binnen de nationale archeologische gemeenschap in Nederland. Met 160.000 datasets behoort het tot de grootste archeologische data-archieven wereldwijd. De collectie bevat survey- en opgravingsdocumentatie, zoals rapporten, foto’s, tabellen en veldtekeningen. Deze informatie is alles wat resteert na een opgraving en is essentieel voor toekomstige onderzoekers die deze datasets opnieuw kunnen gebruiken, koppelen, analyseren en verspreiden. Een schat aan informatie is daardoor direct en voor iedereen toegankelijk.

Twintig Jaar DANS: Nieuwe Erkenning en Groei

Sinds 2007 wordt duurzame toegankelijkheid gewaarborgd via de Kwaliteitsnorm Archeologie (KNA), waarbij DANS een sleutelrol speelt door de oprichting van het e-depot voor de Nederlandse archeologie. De Erfgoedwet en de Beroepsrichtlijn Archeologie ondersteunen het certificeringssysteem in de archeologie.

Recent heeft het Data Station Archaeology de hoogste classificatie binnen de EU gekregen als betrouwbare repository en is het gecertificeerd met een internationaal archiefkeurmerk. Dit is een belangrijke mijlpaal die niet alleen bevestigt dat DANS aan de hoogste standaarden voldoet, maar ook de rol als nationaal expertisecentrum en repository verder versterkt. Als verantwoordelijke voor het e-depot voor de Nederlandse archeologie slaan wij onderzoeksdata veilig op in een gecertificeerd lange-termijn archief. Digitale rapporten en onderliggende datasets worden omgezet naar een duurzaam formaat en opgeslagen.

Nieuwe Datavormen: Groei in 3D en Betere Ondersteuning

We ontvangen steeds meer 3D-datasets, zoals deze mooie altaarsteen uit Rome met een funeraire inscriptie, die nu onderdeel is van de collectie van het Huis van het Boek in Den Haag. Het aantal 3D-objecten groeit snel, en in reactie op deze ontwikkeling is er nu een nieuwe handleiding beschikbaar, waarin de stappen voor het deponeren van 3D-data bij ons worden beschreven.

Toekomstgerichte Vernieuwing: Zoeken en Vinden op de Kaart

Dit jaar werken we hard aan de uitbreiding van het Data Station Archaeology met nieuwe functionaliteiten, zoals de mogelijkheid om data op de kaart te zoeken en te vinden. Dit zal het Data Station niet alleen een opslagplaats maken, maar ook een krachtig onderzoeksinstrument.

We hebben geïnventariseerd wat er aan geometrie vastgelegd moet worden in het Data Station en hoe we relevante metadata zichtbaar kunnen maken op een gebruiksvriendelijke kaart. De mogelijkheid om ruimtelijke selecties uit te voeren is essentieel in het werkveld om de benodigde informatie te verkrijgen. Deze ontwikkeling zal het eenvoudiger maken om data visueel te vinden, te vergelijken en te gebruiken – iets waar veel gebruikers expliciet om hebben gevraagd. Door de metadata te verbeteren met ruimtelijke referenties, gegevens uit andere bronnen te koppelen en een geografisch vocabulaire aan te bieden, worden de zoek- en vindmogelijkheden sterk vergroot.

Verbeterde Doorzoekbaarheid: Gestandaardiseerde Termen en Full-Text Search

Naast nieuwe zoekmethoden is ook de technische doorzoekbaarheid van het Data Station verbeterd. Het is nodig om geïntegreerde workflows tussen verschillende partijen te ontwikkelen, zodat gegevens en zoekresultaten verrijkt worden en het proces van in- en uitvoer vereenvoudigd wordt. Het grootschalig uitwisselen van onderzoeksdata is een belangrijk onderdeel van Open Science.

Naast de doorzoekbaarheid van de datasets met facetten op basis van gecontroleerde vocabularia (standaarden), is de data nu volledig geïndexeerd. Gebruikers kunnen nu niet alleen zoeken met termen uit het Archeologisch Basis Register (ABR), maar ook met termen uit de Art and Architecture Thesaurus (AAT). Deze toevoeging – op verzoek van de erfgoedsector – is een voorbeeld van hoe wij blijven afstemmen op community-specifieke behoeften.

Geautomatiseerd Archiveren: Samenwerking met Archeodepot en RCE

Om het gebruiksgemak voor de archeologische praktijk verder te verbeteren, hebben wij een vernieuwd SWORD-protocol geleverd. Dit maakt het mogelijk dat archeologen de door hen aangeleverde data automatisch kunnen archiveren in het provinciale Archeodepot-systeem van het Data Station Archaeology. Ook ontvangen wij de PAN-data automatisch van de RCE om deze duurzaam beschikbaar te stellen.

Deze nieuwe technische koppelingen vormen de ruggengraat voor efficiëntere samenwerking en duurzame archivering – zowel nationaal als internationaal. De data van Nederlandse archeologen worden via ons aangeboden aan Europese portals zoals Europeana en ARIADNE.

Dataparels van Hoge Kwaliteit: FAIR en Toekomstbestendig

FAIR data wordt beschikbaar gesteld, waarbij de data een duurzame link (PID) ontvangt, de metadata verrijkt wordt met gecontroleerde vocabularia, duidelijke toegangslicenties het hergebruik faciliteren en er op technisch gebied werk wordt verricht rondom controlemechanismen, versiebeheer en duurzame opslag.

Wij blijven bouwen aan een toekomstbestendig platform, waarbij de wensen van archeologen, onderzoekers en beleidsmakers centraal staan. De balans tussen betrouwbare opslag, brede toegankelijkheid en technische innovatie blijft de kern van ons werk.